Bana bir Hikaye Anlat, Wolfen Moondaughter

Anime ve Manga'da Masallar, Folklor ve Fantezi
Wolfen Moondaughter,  Kaynak

Hikaye anlatma belki de insanoğlunun yeteneklerinin en saygınıdır. Kelimelerle büyüleme, öğretme, bir tarihi aktarma yeteneği. İster resimsel olarak yazılmış olsun ister sesleri, sesli konuşmaları veren satırlarla ya da çizilmiş, hikaye; Japonlar dahil her toplum için önemli bir faktördür. Ve uzun, sürekli hikayeler, zamanı aşanlar, mitolojik ve fantastik unsurlarla dolu olanlardır. Sihirsel unsurlar, kahramanlar, kocakarılar, hilebazlar ve diğer bir çok model karakterlerle dolu masallarla bizimle bağdaşırken günlük varlığımızı geçerler, bizi heyecanlandırırlar. Doğduğumuz ortamlar dışındaki hikaye anlatımlarıyla bu model unsurlar sayesinde bağlantı kurabiliriz ve başka bir kültürün hikayelerini tanımaya çalışırken aslında bu kültürleri daha iyi anlayabiliriz.

Hikaye anlatımı Japonya'da geleneksel bir sanattır. "noh" olarak adlandırılan ilk oyunlar maskelerle yapılırdı. Her biri farklı bir tip hikaye anlatan 5 çeşit "noh" bulunmaktadır. Bir de kuklaları kullanarak oynanan ningyo-joruri vardır. Bunun popüler bir türü 1684 yılında Takemoto Gidayu tarafından tanıtılan "Bunraku"dur. Kuklaların kullanılışı çok karmaşık olduğundan kuklayı idare etmek için bazen üç kişiye ihtiyaç duyulur. 17. yüzyılda Izumo-no Okuni tarafından sahne yapıtının daha çok gelişmiş metotlarıyla "kabuki" tanıtılır. 1920'den 1950'ye kadar arka plan olarak değişebilir çizimlerle portatif küçük tiyatrolar kullanan ve bisikletlerle dolaşarak sokaklarda çocuklara hikaye anlatan anlatıcılar görülür. Hikaye anlatımı Japon kültüründe o kadar çok önemlidir ki tarihin, mitolojinin ya da kültürün bir yanını tasvir eden netsuke diye adlandırılan değersiz bir tahta düğme bile bir figüre işlenir. Ve bugün hikaye anlatımını görsellikle bağlayan geleneği devam ettiren anime ve manga var. 

 

NOH                        NINGYO JORURI                 BUNRAKU

Japonlar; Yunan, Roman ve Mısır tanrıları gibi hikayelerin tuzu biberi olan tanrı ve tanrıçalara sahiptir. Tüm kültürlerde mitoloji, insan durumunun farklı yönlerini tasvir etmesinin yanında bilinmeyeni açıklamak için kullanılır. Çoğunlukla fantastik olup ve olası gördüğümüzün sınırlarını yıkarlar. Tanrılar uçabilir, şekil değiştirir ve fırtınalar çıkarıp depremler yaratırlar. Genellikle de ölümlüleri fantastik güçlerden oluşan yeteneklerle ödüllendirirler.

 

CLAMP'ın RG Veda'sı bir Hindu metin ve Budizm olan Rig Veda'dan esinlenir. Yuu Watase'nin Fushigi Yugi'si içeriğini Shinto ve Taoist alşimiden alır. Takado Yuzo'nun Blue Seed'i, modern zamanda kurgulanmış olsa da Shinto mitolojisi üzerine kuruludur. Uydurma tanrılarda (Batıda olduğu gibi) oldukça yaygındır. The Legend of Crysania, kararları veya anlaşmazlıkları insanlar üzerinde feci etkiler yapan hayvan kafalı tanrılarla dolu bir adadan bahseder. Japonlar ayrıca, Fujishima Kyousuke'nin "Ah my Goddess!"daki Norse Fates ve CLAMP'ın Wish'deki melek ve şeytanları işleyişi gibi diğer kültürlerin tanrı ve tanrıçaları ile eğlenirler. Naoko Takeutchi'nin Sailor Moon adlı eserinde, her bir savaşçı muhtemelen bir tanrı olarak kendi gezegenini simgeler. Ayrıca kediler ayın Yunan ve Roma isimleri ile adlandırılmışlardır. Artemis - Luna ve Usagi ile Mamoru'nun hikayesinin bir bölümü bir Yunan hikayesi olan Selene (ayın başka bir adı) ve Endymion üzerine kurulmuştur. Bunun yanında Moon-Rabbit (Ay Tavşanı) sadece bu seride değil bir çok diğer çalışmada da göze çarpar.

Bunun yanı sıra mitoloji sadece tanrılardan ibaret değildir. Destansı masallar, folklorik kahramanlar anime ve manga için (ve diğer tüm Japon hikaye anlatımları için) popüler temalardır. Odysseus, Jason ve Argonauts, Robin Hood ve Beaowulf'nın Batı hikayeleri gibi Doğu kültürü de kendine özgü, bir görev için yola çıkmış ve/veya zalime karşı savaşan ve engelleri aşmak için aklını ve fiziksel gücünü kullanmak zorunda kalmış insanların hikayelerine sahiptir. Bu tür hikayeler cesaretin değerini ve hem fiziksel hem de zihinsel disiplini, gelenekleri ve kahramanın varlığına dair tek bir kanıt olmasa dahi insanların tarihini öğretme amaçlıdır.

 

Akira Toriyama'nın Dragonball çalışması bir nevi, değerli altın Budist kitaplarını toplamak için Hindistan'a gönderilmiş bir rahibin Çin hikayesi "Xi You Ji" ya da "Journey to the West (Batıya Yolculuk)" üzerine kurgulanmıştır. Ve tabi ki anime ve manga insanlar adına kötü yöneticileri alt eden daha romantik kişi rounin (efendisi olmayan samuray) ile dolup taşmaktadır. Anime ve manganın folklorik anlatımları sadece yerli mitolojilerle de bitmemektedir. Star Blazzers, uzayda geçen bir "The Odyssey" hikayesi anlatır. Robin Hood üzerine (Robin Hood no Daibooken (bir çok sitede Alman yapımı olarak verilmektedir)) ya da King Arthur ile ilgili (Entaku no Kishi Monogatari: Moero Arthur) bir anime bile görülebilmektedir.

 Star Blazer

Masallar, ilginin her karakter üzerine yerleştirildiği mitolojinin değişmiş bir şekli gibidir. Eski macera destanları gibi engelleri aşmakla ilgilidir ama daha çok ya da tamamen gerçek olmayan, doğal olayları açıklamaya niyetlenmeyen senaryolar üzerine kuruludur. Bu senaryolar töre, ahlak öğretimi, kötü hareketlerin sonuçları hakkında uyarma gibi amaçlar taşır. Ayrıca istisnasız hile ve hokkabazlıkla birinin diğeri üzerinden kazanç sağlaması ile ilgili zengin ve fakir arasındaki ilişkileri gösterir. Genelde bu tür hikayelerin çocuklar için olduğu yanılgısına düşeriz ama bunlar yetişkin kitle için yazıldığı bilinen Brothers Grimm hikayelerinin orijinal versiyonlarına benzerdir. Grimm hikayeleri gibi anime ve manga çoğu kez karanlık ve şiddet içeriklidir ve kesinlikle sadece çocuklar için değildir. 

            Rumiko Takahashi'nin Urusei Yatsura eseri, bir kaplumbağa bulan ve onu serbest bırakan ve sonunda kaplumbağanın bir prenses olduğu anlaşılan hikaye (film Beautiful Dreamer) gibi eski Japon hikayeleri yönünden boldur. Hitoshi Okuda tarafından yapılan Tenchi Muyo, farklı Japon hikayelerinden örnekler sergiler. Be-Papas'ın Revolutionary Girl Utena, sembolik ve modelsel karakterler ile dolu bilinçaltının adeta bir tetkiki olan acayip bir çalışmadır. Hatta öğrenci görünümlü iki gölge her bölümün ardındaki tema hakkında bilgi verir. Ve tabi ki bir prenses ya da gelin olmak isteyen bir kızla hikaye tam olarak klasik masallara uyar. Japonlar Batının masallarından dahi alıntılar yapmaktadırlar. 1979 yapımı The Little Mermaid (Küçük Denizkızı, Hans Christian Anderson'nın hikayesinin ve daha sonra Disney'in bir adaptasyonu) ve Nippon Animation'ın Grimm'in Masal Klasikleri gibi.

"Fantezi" mitolojinin bir başka evrimidir. Masalların ötesinde hayali olanı alır ve onu eğlence için kullanır. Gone, antik dil, katı hikaye formları, anlaşılması kolay basit konu, ahlakla okuyucunun başına vurup durandır (ahlak hep oradadır ama genellikle daha zariftir). Belki de modelsel hikaye formları derinlerde gömülü olarak modern fantezi hikayeleri daha çok eğlendirmeye odaklanır. Bunlar eski hikayeleri daha anlaşılabilir yapabilirler. Ayrıca daha hayali olma eğilimlidirler. Çoğu kez fantastik hikayeler bilim ve toplum için kurallar sisteminin yanında tanrı ve tanrıçalar için yeni bir mabet meydana getirirler. Yaşadığımız dünyayı taklit etmek yerine kendi dünyalarını yaparlar.

Rumiko Takahashi'nin Inu-Yasha'sı bu formların karışımı olan bir Feodal Masal gibidir - mitolojik element olarak canavar bolluğuna sahiptir; Japonya'daki yaşam ve ruhların doğası hakkında ruhsal inançlarını göz önüne seren eski, epik bir hikayedir. Masalımsı hikayelere bölünmüş iç hikayelerdir ve tüm eğlenceli fantastik hikayeler gibi modern kavrayış ve beceri ile yazılmışlardır. Record of Lodos War, Amerikan rol-oynama (role-playing) oyunlarının kavramı üzerine olup epik hikayeleri mitolojik yaratıklarla birleştiren ve tam gelişmiş bir fantastik dünyada kurulmuştur. Tomoko Taniguchi'nin Princess Prince eseri prens ve prenseslerin ve gizli kimliklerin klişe masal temalarına sahiptir. Her bir hikaye tankouban içinde kendi başına ayrı ayrı okunabilmektedir.

Aslında çoğu anime ve manga modern fantezi olacak olan kimi zaman orijinal kaynağından ve amacından uzaklaşan bir mitoloji, masal ya da biraz folklorik unsurlar üzerinedir. Ama anime ve manga, tarih boyunca süregelen hikayeler gibi hayatımız, kavgalarımız ve nasıl güçlüklerle başa çıktığımız ile ilgili bizleri düşündüren öz hikaye anlatma amacını taşımaya devam edeceklerdir.